Ons vermogen om in slaap te blijven of wakker te blijven, is te wijten aan "wederzijdse remming" tussen de waakbevorderende neuronen en de slaapbevorderende neuronen. De gebieden in de hersenen die de waakzaamheid reguleren door de cortex te activeren, remmen ook neuronen die aanwezig zijn in de ventrolaterale preoptische kern (een cluster van neuronen in de voorste hypothalamus). En wanneer VLPO-neuronen worden geactiveerd, wekken ze slaap op, en dit remt ook de activiteit in de opwindingscentra, zoals neuronen in de tuberomammillary nucleus (TMN).
Overgangen tussen deze staten van waakzaamheid en de slaap is erg snel, meestal in seconden. Verschillende onderzoekers hebben dit neurologische mechanisme voor "flip-flop-schakelaar" in de vorm van een elektrisch circuit gerapporteerd.
Het mechanisme voor wederzijdse remming wordt gereguleerd door slaapdrift of het circadiane signaal. Wanneer een van deze lichaamssignalen voldoende sterk is, gaat het over naar de tegenovergestelde toestand van waken naar slapen of vice versa. Dit mechanisme is analoog aan het mechanisme dat betrokken is bij de overgang tussen REM-slaap (Rapid Eye Movement) en NREM-slaap (Non-Rapid Eye Movement).
Mensen hebben wat tijd nodig om te ontspannen en vallen dan in slaap, en diepe slaap heeft nodig 20 minuten of meer na het begin van de slaap. Het begin van de slaap en het bijbehorende verlies van bewustzijn zijn aan elkaar gerelateerd en treden onmiddellijk op.
Veel intrinsieke en extrinsieke factoren reguleren de slaapcyclus. Adenosine is een van de chemische stoffen die zich ophoopt tijdens het wakker zijn en later slaap induceert door het remmen van waakbevorderende neuronen. En cafeïne remt de adenosine-activiteit en helpt bij het wakker worden.
De tijd die nodig is voor overgangen tussen slapen en waken wordt bijgehouden door de biologische klok in de suprachiasmatische kern. Dit is een kleine structuur die bestaat uit ongeveer 50.000 hersencellen. En het ontvangt lichtsignalen van het oog via de oogzenuw. Licht regelt de dag-nachtcyclus en regelt op zijn beurt verschillende biologische functies, waaronder temperatuur, hormoonafgifte, slaap en waakzaamheid. De SCN stimuleert de waakzaamheid door een waarschuwingssignaal te produceren dat de slaap remt. De SCN helpt ook bij het opwekken van slaap door het waarschuwingssignaal uit te schakelen.
(Via: http://healthysleep.med.harvard.edu/healthy/science/how/neurophysiology)